Sıkılaştırılmış Tedbirler Çalışma Rehberi
Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanının Önlenmesinde Sıkılaştırılmış Tedbirler Çalışma Rehberi
Bu çalışma rehberi, suç gelirlerinin aklanması, terörizmin ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanıyla mücadele kapsamında uygulanan "sıkılaştırılmış tedbirler" konusundaki temel bilgileri pekiştirmek amacıyla hazırlanmıştır. Rehber, kısa cevaplı sorular, cevap anahtarı, deneme sınavı soruları ve temel kavramlar sözlüğünden oluşmaktadır.
Kısa Cevaplı Sorular
Aşağıdaki soruları, kaynak metindeki bilgilere dayanarak 2-3 cümle ile yanıtlayınız.
Aklama suçu ile mücadelenin temel amacı nedir?
Yükümlülerin yüksek riskli durumlarda uygulaması gereken altı temel sıkılaştırılmış tedbir nelerdir?
Kamusal nüfuz sahibi kişiler (Politically Exposed Persons - PEPs) söz konusu olduğunda uygulanması gereken asgari tedbirler nelerdir?
Kaynak metne göre "ülke riski" nasıl tanımlanmaktadır?
Finansal kuruluşların, bir Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı (KVHS) ile iş ilişkisi kurarken alması gereken özel tedbirler nelerdir?
Platformların, kayıtlı olmayan bir cüzdan adresine veya yurt dışındaki belirli hizmet sağlayıcılara yönelik kripto varlık çekim işlemlerinde uygulaması gereken zaman sınırlamaları nelerdir?
Gerçek faydalanıcıyı tanımlayınız ve ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerde gerçek faydalanıcının tespiti için hangi oranda hisse sahipliği dikkate alınır?
Gizlilik tabanlı kripto varlıklara aracılık eden KVHS'ler için uzaktan kimlik tespiti konusunda hangi kısıtlama getirilmiştir?
Yüz yüze temas olmaksızın gerçekleştirilen teknolojik riskler içeren işlemlerde yükümlülerin neyi yakından izlemesi gerekmektedir?
Bir gerçek kişi müşteri ile sürekli iş ilişkisi tesis edilirken, müşterinin mali profilini anlamak için hangi temel bilgiler talep edilmelidir?
Cevap Anahtarı
Aklama suçu ile mücadelenin temel amacı, mali sistemlerin ve kurumların aklama süreçlerinde araç olarak kullanılmalarını önlemek ve sisteme güveni sağlamaktır. Ayrıca, suçluları suç gelirlerinden mahrum bırakarak temel var olma nedenlerini ortadan kaldırmayı hedefler.
Yüksek riskli durumlarda uygulanması gereken altı temel sıkılaştırılmış tedbir şunlardır: müşteri hakkında ilave bilgi edinmek ve kimlik bilgilerini sık güncellemek, iş ilişkisinin mahiyeti hakkında ilave bilgi edinmek, fonların kaynağını araştırmak, işlemin amacını öğrenmek, üst seviye görevli onayı almak ve iş ilişkisini sıkı gözetim altında tutmak. Ayrıca ilk finansal hareketin başka bir finansal kuruluştan yapılmasını zorunlu tutmak da bu tedbirler arasındadır.
Kamusal nüfuz sahibi kişiler için uygulanması gereken asgari tedbirler; iş ilişkisi tesisini üst seviyedeki bir görevlinin onayına bağlamak, bu kişilere ait mal varlıkları ve fonların kaynağını tespit için makul tedbirler almak ve iş ilişkisini sıkı gözetim altında tutmaktır.
Ülke riski; yükümlünün, aklama ve terörün finansmanının önlenmesi konusunda yeterli düzenlemelere sahip olmayan, işbirliği yapmayan veya yetkili uluslararası kuruluşlarca riskli kabul edilen ülkelerin vatandaşları, şirketleri ve mali kuruluşları ile gireceği iş ilişkileri sebebiyle maruz kalabileceği risktir.
Finansal kuruluşların bir KVHS ile iş ilişkisi kurarken alması gereken özel tedbirler; KVHS'ye ait fonların kaynağı hakkında bilgi edinmek, işlemin amacını öğrenmek ve iş ilişkisini sıkı gözetim altında tutmaktır. Ayrıca, bu tür ilişkilerin kurulması üst düzey bir görevlinin onayına bağlanmıştır.
Platformlar, bu tür kripto varlık çekim işlemlerini, transfer edilecek varlığın alım, takas veya yatırma işleminden en az 48 saat sonra gerçekleştirmelidir. Bu süre, ilgili müşteri için gerçekleştirilen ilk kripto varlık çekim işlemi bakımından en az 72 saat olarak uygulanır.
Gerçek faydalanıcı, bir müşteri adına işlem yapılan veya müşteriyi nihai olarak kontrolünde bulunduran gerçek kişidir. Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerde, gerçek faydalanıcının tespiti için tüzel kişiliğin yüzde yirmi beşi (%25) aşan hissesine sahip gerçek ve tüzel kişi ortakların kimlik tespiti yapılmalıdır.
Gizlilik tabanlı kripto varlıkların alım satımına veya saklanmasına aracılık eden Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının uzaktan kimlik tespiti yapması yasaklanmıştır. Bu kuruluşlar için para yatırma ve çekme işlemleri müşterinin kimliği ile uyumlu bir banka hesabı veya kredi kartı üzerinden yapılmalıdır.
Yükümlüler, yüz yüze temas kurulmadan yapılan işlemlerin, müşterinin mali profili ve faaliyetleri ile uyumlu olup olmadığını yakından izlemelidir. Bu, teknolojik gelişmeler nedeniyle suistimal edilebilecek kanalların (internet şubesi, kripto varlık platformları vb.) riskini önlemeye yönelik bir tedbirdir.
Gerçek kişi müşteriyle sürekli iş ilişkisi tesis edilirken müşterinin mesleği, ücretli çalışan olup olmadığı, aylık geliri, işleme konu mal varlığı ve fonlarının kaynağı (maaş, kira, birikim vb.) ile hesabın kullanım amacı gibi bilgiler talep edilmelidir.
Deneme Sınavı Soruları
Aşağıdaki sorular, konunun farklı yönlerini birleştirerek derinlemesine bir analiz gerektirmektedir. Bu sorular için cevap hazırlanmamıştır.
Rehberde bahsedilen "risk temelli yaklaşım" kavramını açıklayınız. Müşteri riski, hizmet riski ve ülke riskini tanımlayarak, bu risklerin her biri için kaynak metinden ikişer örnek vererek sıkılaştırılmış tedbirlerin nasıl uygulanması gerektiğini tartışınız.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarının (KVHS) finansal sisteme entegrasyonunun getirdiği riskleri ve bu risklere karşı geliştirilen sıkılaştırılmış tedbirleri detaylıca analiz ediniz. Özellikle KVHS-müşteri, KVHS-finansal kuruluş ilişkileri ve kripto varlık transferlerindeki (seyahat kuralı, limitler vb.) düzenlemeleri ele alınız.
"Müşterinin Tanınması" (KYC) ilkesinin sıkılaştırılmış tedbirler çerçevesindeki önemini açıklayınız. Gerçek kişiler, tüzel kişiler (şirketler, dernekler vb.) ve yurt dışında kurulmuş güven sözleşmeleri (trusts) için kimlik tespiti ve bilgi toplama süreçlerinde hangi ilave adımların atılması gerektiğini kaynak metne dayanarak karşılaştırmalı olarak anlatınız.
Uzaktan kimlik tespiti yönteminin getirdiği fırsatları ve riskleri değerlendiriniz. Bu süreçte uygulanması gereken genel sıkılaştırılmış tedbirleri, kimlik belgesinin NFC ile doğrulanamaması durumunda alınacak ek önlemi ve özellikle KVHS'ler için getirilen özel kısıtlamaları ve zorunlulukları açıklayınız.
Gerçek faydalanıcının tanınmasının suç gelirlerinin aklanmasıyla mücadeledeki rolünü tartışınız. Yükümlülerin, müşterinin beyanına ek olarak gerçek faydalanıcıyı ortaya çıkarmak için hangi adımları atması gerektiğini ve tüzel kişilerde nihai kontrolü elinde bulunduran kişilerin tespit edilme sürecini detaylandırınız.
Temel Kavramlar Sözlüğü
Aklama Suçu (Suç Gelirlerinin Aklanması)
Yasa dışı yollardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi veya niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak ekonomik sisteme entegre edilmesi eylemidir.
Gerçek Faydalanıcı
Yükümlü nezdinde adına işlem yapılan gerçek kişi, tüzel kişi veya tüzel kişiliği olmayan teşekkülleri nihai olarak kontrolünde bulunduran ya da bunlara ait hesap veya işlemin nihai faydalanıcısı olan gerçek kişidir.
Güven Sözleşmesi (Trust)
Bir malvarlığının, belirli bir lehtar ya da lehtar grubunun yararlanması için, malikin kontrolünden alınarak bir mütevellinin yönetimine bırakılmasını hüküm altına alan hukuki ilişkidir.
Kamusal Nüfuz Sahibi Kişi
Finansal kuruluşların ve diğer yükümlülerin, müşteri ya da gerçek faydalanıcı olmaları durumunda haklarında özel sıkılaştırılmış tedbirler (üst düzey onayı, fon kaynağı tespiti vb.) uygulamakla yükümlü olduğu kişilerdir.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcı (KVHS)
25 Aralık 2024 tarihli düzenleme ile "finansal kuruluş" tanımına dahil edilen ve kripto varlıkların alım satım, takas, transfer, saklama gibi işlemlerine aracılık eden platformlar ve kuruluşlardır.
Müşterinin Tanınması Yükümlülüğü (KYC)
Yükümlülerin, kendileri nezdinde işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini işlem yapılmadan önce tespit etme ve gerekli diğer tedbirleri alma zorunluluğudur.
Riskli Ülkeler
Aklama, terörizmin veya kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı konusunda yeterli düzenlemelere sahip olmayan, bu suçlarla mücadelede işbirliği yapmayan veya yetkili uluslararası kuruluşlarca riskli olarak kabul edilen ülkelerdir.
Sıkılaştırılmış Tedbirler
Yüksek riskli olarak tespit edilen müşteriler, işlemler veya hizmetler için standart müşteri tanıma önlemlerine ek olarak uygulanan ilave kontrol ve araştırma mekanizmalarıdır.
Stabil Kripto Varlıklar
Bir veya birden fazla resmî para birimi de dahil olmak üzere başka bir değere, hakka veya bunların birleşimine referans vererek istikrarlı bir değeri korumayı amaçlayan kripto varlıklardır.
Terörizmin Finansmanı
Yasal veya yasa dışı faaliyetlerden elde edilen fonların teröristlere, terör örgütlerine veya nükleer silah geliştirme gibi faaliyetlere aktarılmasıdır.
Uzaktan Kimlik Tespiti
Müşteri ile fiziki olarak yüz yüze gelmeden, teknolojik yöntemler (örneğin görüntülü görüşme) kullanılarak kimlik bilgilerinin doğrulanması ve sürekli iş ilişkisi kurulması sürecidir.
Yükümlüler
Suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi kanunları kapsamında müşterinin tanınması, şüpheli işlem bildirimi gibi yükümlülüklere tabi olan finansal kuruluşlar ve diğer belirli meslek gruplarıdır.