Kuyumculuk Sektörü İçin Yeni MASAK Yükümlülükleri: Sıkılaştırılmış Tedbirler Rehberi

Değişen Kurallar ve Kuyumcular İçin Anlamı

25 Aralık 2024 tarihli Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenen MASAK rehberi, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadelede yeni bir dönemi başlatıyor. Bu güncelleme, giderek dijitalleşen dünyada finansal suçlarla daha etkin mücadele etme hedefi doğrultusunda birçok sektör için yeni sorumluluklar getiriyor ve bu sektörlerin başında kuyumcular geliyor. Bu makale, kuyumcuların uyması gereken temel yükümlülükleri ve işletmenizi yasal risklerden korumak için atmanız gereken pratik adımları net bir şekilde ortaya koyacaktır.

1. Kuyumculuk Sektörü Neden Mercek Altında?

MASAK rehberine göre, belirli faaliyet alanları suç gelirlerinin aklanması açısından doğal olarak daha yüksek risk taşımaktadır. Kuyumculuk sektörü, bu alanların kesişim noktasında yer alır. Rehberde, "kıymetli maden, taş veya mücevher alım satımı," "yoğun nakit kullanımı" ve "yüksek değerli malların alım satımı" yapan sektörler yüksek riskli olarak sınıflandırılmıştır. Peki neden? Yoğun nakit kullanımı, işlemlerin izini sürmeyi zorlaştırdığı için; yüksek değerli mallar ise, küçük hacimlerle büyük meblağları aklamaya imkân tanıdığı için suçlular tarafından tercih edilmektedir.

Bu sınıflandırma, kuyumcuların müşteri tanıma ve işlem izleme süreçlerinde standart prosedürlerin ötesinde, çok daha dikkatli ve titiz bir yaklaşım benimsemeleri gerektiği anlamına gelmektedir.

2. Yeni Dönemin Temeli: Risk Odaklı Müşteri Değerlendirmesi

Yeni düzenlemelerin merkezinde, her müşterinin risk seviyesinin ayrı ayrı değerlendirilmesi yer alıyor. Rehbere göre, müşteri kabul sürecinin temel amacı "müşteri risk profili" oluşturmaktır. Bu profil, müşterinin işlemlerinin ve finansal hareketlerinin potansiyel riskini belirlemek ve müşteriyi "düşük, orta, yüksek riskli" gibi kategorilere ayırmak için kullanılır. Bu yaklaşım, kuyumcuların her müşteriye aynı seviyede şüpheyle yaklaşmak yerine, uyum çabalarını en yüksek riskin olduğu yerde yoğunlaştırmalarına olanak tanır.

Bir müşterinin risk profilini oluştururken dikkate alınması gereken temel faktörler şunlardır:

Müşterinin işi, mesleği ve faaliyet alanı
Geliriyle orantılı olmayan veya profiliyle uyumsuz işlemler
Yoğun veya yüksek tutarlı nakit işlemleri
Karmaşık veya görünürde ekonomik amacı olmayan işlemler
Kripto varlık işlemlerine katılım durumu

Bu karmaşık risk değerlendirme süreçlerini otomatikleştirmek için geliştirilen SarrafPro (sarraf.pro) gibi yapay zekâ destekli platformlar, kuyumcuların müşteri risklerini doğru ve hızlı bir şekilde belirlemesine yardımcı olur. Bu faktörlere dayanarak bir müşterinin "yüksek riskli" kategorisine girdiğini belirlediğinizde, MASAK sizden standart prosedürlerin ötesine geçmenizi ve "sıkılaştırılmış tedbirler" olarak adlandırılan özel adımları atmanızı bekler.

3. Kuyumcular İçin Özel Dikkat Gerektiren Alanlar

Yeni rehber, kuyumcuların üç temel alanda özel bir hassasiyet göstermesini zorunlu kılmaktadır.

3.1. Nakit Hareketleri ve Yüksek Tutarlı İşlemler

MASAK, kuyumcuların özellikle "karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemlere" özel dikkat göstermesini istemektedir. Bu nedenle, bir müşteri profiline uymayan veya ekonomik mantığı belirsiz olan büyük bir nakit işlemle karşılaştığınızda, ilk göreviniz işlemin amacını sorgulamak ve bu sorgulamayı kayıt altına almaktır. Görünürde makul bir ekonomik veya hukuki amacı olmayan bu tür işlemlerde elde ettiğiniz tüm bilgi ve belgeleri muhafaza etmeniz zorunludur.

3.2. Kamusal Nüfuz Sahibi Kişiler (PEP) ve Sıkılaştırılmış Kontroller

Rehberde "Kamusal Nüfuz Sahibi Kişi" (PEP) olarak tanımlanan siyasi veya üst düzey kamu görevi yürüten kişilerle yapılan işlemlerde standart müşteri tanıma prosedürleri yeterli değildir. Müşterinin veya işlemin gerçek faydalanıcısının bir PEP olduğu tespit edildiğinde, asgari olarak aşağıdaki üç sıkılaştırılmış tedbirin uygulanması zorunludur:

Üst Seviye Onay: İşlemin gerçekleştirilmesi için üst düzey bir yöneticinin onayı gerekir.
Kaynak Tespiti: İşleme konu mal varlığının ve fonların kaynağını belirlemek için makul tedbirler alınmalıdır.
Sıkı Gözetim: İş ilişkisi, artırılmış kontrollerle sürekli ve sıkı bir gözetim altında tutulmalıdır.

SarrafPro (sarraf.pro), müşterilerin PEP listelerinde olup olmadığını otomatik olarak kontrol ederek bu yasal zorunluluğun kolayca yerine getirilmesini sağlar.

3.3. Kripto Varlıklarla İlgili Potansiyel Riskler

Bir kuyumcu doğrudan kripto varlıklarla ödeme kabul etmese bile, bu alandaki risklerin farkında olmalıdır. MASAK rehberine göre, bir müşterinin "yoğun kripto varlık işlemleri" içerisinde olması, o müşterinin risk profilini yükselten bir faktördür. Müşterinin işlem yapmak için kullandığı fonların kaynağının kripto varlıklar olabileceği ihtimali, kuyumcuların bu tür durumlarda ek bir özen göstermesini gerektirir.

4. Pratikte "Sıkılaştırılmış Tedbir" Ne Anlama Geliyor?

Bir müşteri veya işlemin yüksek riskli olarak sınıflandırılması, teorik bir kavram değildir; somut eylemler gerektirir. MASAK, bu durumlarda aşağıdaki adımlardan birini veya birkaçını uygulamanızı zorunlu kılar. Tespit edilen riskle orantılı olarak, aşağıdaki tedbirlerden bir veya birden fazlasını uygulamanız gerekir:

İlave Bilgi Edinmek: Müşteri ve gerçek faydalanıcı hakkında ek bilgi talep etmek.
Fon Kaynağını Sorgulamak: İşleme konu mal varlığının ve fonların kaynağını mümkün olduğunca öğrenmek.
İşlemin Amacını Anlamak: Gerçekleştirilen işlemin amacını netleştirmek.
Üst Yönetici Onayı Almak: İşlemin devamı için üst seviyedeki bir görevlinin onayını zorunlu kılmak.
Gözetimi Artırmak: İş ilişkisini daha sıkı kontrollerle izlemek.

Tüm bu adımların manuel takibi hem zaman alıcı hem de hataya açıktır. SarrafPro (sarraf.pro), bu sıkılaştırılmış tedbir adımlarını dijitalleştirerek uyum sürecini yönetmeyi ve denetimlere hazır hale getirmeyi kolaylaştırır.

5. Tek Seferlik Değil, Sürekli Bir Süreç: İzleme ve Güncelleme

MASAK, müşteri tanıma ve risk değerlendirmesinin tek seferlik bir işlem olmadığını vurgulamaktadır. Rehberin "Müşteri Durumunun ve İşlemlerin İzlenmesi" başlıklı 5.4. bölümü, bu sürecin devamlılığına dikkat çeker.

Kuyumcular, müşterileriyle kurdukları iş ilişkisi boyunca işlemleri sürekli olarak izlemekle yükümlüdür. Yapılan işlemlerin, müşterinin bilinen mesleği, mali profili ve fon kaynakları ile tutarlı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Ayrıca, müşteri hakkında tutulan bilgi, belge ve kayıtların düzenli olarak güncel tutulması gerekmektedir.

Bu sürekli izleme yükümlülüğü, SarrafPro (sarraf.pro) gibi platformların sunduğu otomatik uyarı sistemleri ile verimli bir şekilde yönetilebilir. Platform, müşterinin profiliyle uyumsuz işlemleri anında tespit ederek şüpheli durumları bildirir.

Yeni Döneme Hazırlıklı Olun

MASAK'ın yeni rehberi, kuyumculuk sektöründe "işlem yap ve unut" dönemini sona erdiriyor. Artık temel beklenti; her müşteriyi tanımak, riskini sürekli olarak değerlendirmek ve şüpheli durumlarda proaktif adımlar atmaktır.

Bu yeni düzenlemelere bir yük olarak değil, sektörün itibarını ve işletmenizin güvenliğini koruyan bir standart olarak yaklaşmak, uzun vadeli başarının anahtarıdır. Neyse ki, bu süreci yönetirken yalnız değilsiniz. Teknoloji ve SarrafPro (sarraf.pro) gibi dijital platformlar, kuyumculara bu yasal yükümlülükleri etkin ve güvenli bir şekilde yerine getirmeleri için gerekli araçları sunmaktadır. Yeni kurallara proaktif bir şekilde uyum sağlamak, işletmenizi gelecekteki yasal risklerden korumanın en güvenilir yoludur.